Son yıllarda fakat bilhassa son 6 ayda her alanda; tüm eser ve hizmetlerde ürkütücü seviyede spekülatif fiyat hareketleri görüyoruz.
Hatta o denli ki artık bir şeye günlük artırım gelmemesi filan spekülatif.
Ülkede çıldırmayan piyasanın kalmamış olması artık doğal olan. Güç fiyatları, besin, araçlar, gayrımenkul, ulaşım… her şey. Olan her şey artık beni “biz nasıl bir simülasyona doğduk” diye sorgulatıyor. Artık turizm vakti. Her şey dâhil fiyatlara en çok artırım dâhil. Saatlik zamlanan şeyler. Tamam kur, enflasyon ve faiz sarmalında her şey çok güç kabul lakin bir de buna insanların daha fazla kazanma hırsı, şehveti eklendiğinde her şey kur ve maliyet artışından fazla artıyor, bu da enflasyonu tekraren katlıyor. Çeşme, Bodrum, Kaş, Göcek filan hoş lakin bakın fiyatın gerisindeki pahayla ilgisi koptuğu ölçüde her şey durur. 2 bin TL’ye şezlong, 300 TL’ye hamburger satıyorum zannedersiniz, her şey durduğunda ki durur, seneye o beachlerde orkinoslarla poz verirsiniz. Aslında üzücü da olmaz, ne de olsa kıyıların gerçek sahibi onlar. Ya da meskenin vardı, 500 bin diyordun artık 5 milyon. Güçlü oldun di mi? Tabiki. Ekonomideki dinamikleri hepimiz anlıyoruz lakin bunu şehvetli fiyat artışı ve yarar kapısı olarak pahalandırmak mümkün değil. Sürdürülebilir değil.
Örneğin su an 4 milyon TL’niz olsa ne yaparsınız? Resmi enflasyon % 8.62’lerde ve mevduat faizleri %20’lerde. Kolay bir hesapla 4 milyon TL’niz bir yıl faizde kalsa 700-800 bin TL getirecek. Ancak enflasyon anaparanızı % 70 eritecek. Açıkça faiz gelirinizi almasanız ve üstüne ekleseniz dahi ziyanda olacaksınız. O halde kendinize, riski olmayan ve enflasyona dirençli bir yatırım aracı peşinde olacaksınız. Genel talep eğiliminde davranmak demek bu da. genel talep neye ise, sizi onu almaya itecektir. Bu, birtakım devirlerde konut, birtakım devirlerde otomobil, kimi devirlerde dolar, birtakım periyotlarda altın, kimi periyotlarda kripto para olacak. Hatta marangozsanız stok yapmak için fazla fazla odun alırsınız, bakkalsanız un filan alırsınız, fabrikanız varsa hammadde alırsınız. Tezek bile alabilirsiniz. İsterseniz gübre fiyatlarına bakın. O bile paranızı enflasyona karşı koruyacaktır. Yani gereksiniminiz ne ise ondan fazlaca alıp stoklarsınız. Bu da ülke olarak sizi sarmala sokar. Arz güvenliği ve fiyat istikrarı darmadağın olur. Tam bir ekonomik kaos ortamı demektir bu. Para finans sisteminde kalır. O da bir mühlet için. Gerçek dala geçmez.
Benim de aklıma kim gelir? İdeoloji gelir.
Bununla bağlayalım. Organize din, ahlak, etik psikoloji, dini ideoloji üzerine çalışan Danimarkalı muharrir, şair ve ilahiyatçı olan Søren Kierkegaard’tan bir alıntı ile başlayacağım. Şöyledir anekdot: Bir gün bir tiyatronun kulisinde bir gün yangın çıkar. Tiyatronun emektar palyaçosu haber vermek için sahneye gelir. Herkes bunun bir latife olduğunu sanıp alkışlamaya başlar. Palyaço uyarmaya devam ettikçe alkışlar daha da hızlanır ve hepsi yanıp masraf. Kierkegaard da bunun üzerine der ki; Sanırım dünyanın sonu da bu türlü gelecek: her şeyin bir latife olduğunu sananların yükselen alkışları arasında!
Boğaziçi Üniversitesinde okurken bir seyahatte gittiğim Danimarka’da Kopenhag’ta Kierkegaard ailesinin Assistens mezarlığındaki kendisine tüm mezarında kitaplarını okuyacağıma kelam vermiştim. Bu ortada kendi soyadı da hazire, kilise mezarlığı demek (‘church yard’) manasına geliyor, ironik…
Yine oradan devam edeyim ve ülkenin sosyolojik tahliline giriyorum. Faust’taki Mefisto, ümitsizliğe düşen bir şeytandan daha makûs felâket yoktur derken haklıdır; zira buradaki ümitsizlik, kulağını pişmanlığa ve bağışlamaya veren bir zayıflıktan diğer bir şey değildir Kierkegaard para ya da siyaset ya da kişi, bağımlılığı ne hoş tabir eder bize, onunla bitireyim. Sana ‘Johannes’ciğim demiyorum zira senin asla benim olmadığını çok güzel anladım ve bir vakitler ruhumu keyifli eden bir fikrin cezasını da hayli çektim; fakat yeniden de sana sana benimsin diyorum; baştan çıkarıcım, aldatıcım, düşmanım, iştirak, mutsuzluğumun kaynağı, sevincimin mezarı, mahvımın tabansız kuyusu. Sana ‘benim’, kendime de ‘senin mi’ diyorum; ve bu sözlerim, bir vakitler tapınışımı gururla dinleyen kulağını okşarken artık senin üstüne bir lanet üzere gelecek, sonsuz bir lanet. Peşine düşeceğimi sanma yanımda sana alay konusu olacak bir hançer taşıyacak değilim! Nereye kaçarsan kaç, tekrar seninim; dünyanın öteki ucuna da gitsen yeniden de seninim benden öbür yüz kişiyi sevsen de seninim: evet, son nefesimde bile seninim. Sana hitap etmede kullandığım lisan bile senin olduğumun delilidir. Sen bir insanı kandırmada öylesine ileri gittin ki benim için her şey haline geldin; ben de artık tüm zevklerimi senin kölen olmaya dönüştüreceğim-seninim, seninim, seninim ben senin başını belası.