Özellikle de şehirlerarası yolculuklar sırasında çok fazla otobüs ve kamyon görürüz. Her biri yük veya yolcu taşıyan bu devasa araçlar, zaman zaman modifiye de edilirler ve beğensek de beğenmesek de ışıl ışıl görünüşlerinden gözümüzü alamayız. Şimdi sizlere, otobüs ve kamyonlardaki (ya da TIR) daha önce hepimizin gördüğü ancak nedenini hiç düşünmediği bir farklılıktan bahsedeceğiz.
Hiç dikkat ettiniz mi? Kamyon ve otobüslerin ön tekerlerindeki jantlar dışa, arka tekerlerindeki jantlar ise içe doğru eğimlidir. Tamam da niye? Gelin hep birlikte bugüne kadar pek çoğumuzun üzerine düşünmediği bu ilginç farklılığı aydınlatalım.
Öncelikle otobüs ve TIR’ların nasıl göründüğünü bir hatırlayalım
Yukarıda, arkasında dorse olmayan bir TIR görüyorsunuz. Dikkatli bakarsanız; ön jantların dışbükey, arka jantların ise içbükey olduğunu görürsünüz. Şimdi de bir otobüsün nasıl göründüğüne bakalım:
Yukarıdaki fotoğrafta ise otobüs görüyorsunuz. Marka ve üretim amacı değişmiş olsa da ön ve arka jant yapısı aynı. Gelin bir de yük kamyonlarına bakalım.
Gördüğünüz gibi; araç tipi değişse de tasarım hiç değişmiyor. Peki neden?
Kamyon ve otobüslerin jantları neden otomobillerdeki gibi değil?
Bireysel tüketiciler olarak tercih ettiğimiz binek otomobiller, dört tekerde de aynı şekilde jantlara sahiptirler. Yukarıdaki fotoğrafta da bunun net bir örneğini görüyorsunuz. Ancak otobüs, kamyon ve TIR gibi yük taşıma odaklı araçlarda durum farklı.
Aslına bakacak olursak otomobil, kamyon, TIR veya otobüsün ön tekeri aynı yapıdadır. Jantlar, lastiği içeriye doğru tutar. Aksa bağlanan tekerler, direksiyonun dönmesi ile araca yön verirler. Bugüne kadar yapılmış tüm mühendislik hesapları, araçlar için ideal jant-aks bağlantı noktasının dış bükey olması gerektiğini ortaya koymuştur. Peki arka tarafta ne oluyor da yük taşıma odaklı araşlarda içbükey jant görüyoruz?
Cevap, arkada bulunan çift teker tasarımında saklı…
Yukarıdaki fotoğrafta da görebileceğiniz üzere; kamyon, kamyonet, TIR ve otobüs gibi araçların neredeyse hepsinde, çift arka teker bulunur. Bunun nedeni yük taşıma kapasitesidir. Şunu unutmayın; bir çekicide ne kadar çok aks ve ne kadar çok teker varsa, o çekicinin yük taşıma kapasitesi de o kadar artar. Çok büyük ve ağır yükleri taşıyan TIR’ların çok sayıda tekerle donatılmış olmasının nedeni de tam olarak budur.
Aslına bakacak olursak aradığımız sorunun cevabı da tam olarak burada yatıyor. Öyle ki TIR, kamyon veya otobüslerde kullanılan çift tekerleri bir arada tutmak gerekiyor. İşte tasarım farkının nedeni de tam olarak bu. Büyük araçlarda kullanılan çift tekerler, tek bir gövdeye bağlanıyor. Bundan kaynaklı olarak da birbirine tutunan içbükey jant tasarımı tercih ediliyor.
Yukarıdaki teknik çizim, aslında tüm sorunun yanıtını veriyor. Gördüğünüz gibi; arkadaki çift tekerin gövdeye bağlanabilmesi için birbirine bağlanmış içbükey jantların kullanılması gerekiyor. İkili jant sistemi sayesinde aracın gövdesine temelde tek bir jant bağlanmış ancak tasarım sayesinde yük ile birlikte gelen basınç iki tekere eşit şekilde paylaştırılmış oluyor.
O halde özetleyelim;
TIR, otobüs, kamyon gibi araçların ön tekerleri, sıklıkla karşılaştığımız binek otomobillerle aynı mekanizmaya sahip. Ancak arka teker, tek yerine çift lastik takılabilmesi ve yük kapasitesinin artırılabilmesi için özel tasarım jantlara sahip. Dolayısı ile ön jantlar ile arka jantlar arasındaki temel fark, lastik sayısının zorunlu kıldığı farklı tasarım ihtiyacından kaynaklanıyor diyebiliriz.