Hemen hemen tüm iklimlerde yetişen domates, dünyada patatesten sonra en çok tüketilen besindir. Dünyada 10 bine yakın domates çeşidi vardır.
En çok merak edilen sorulardan biri domates bir meyve mi yoksa bir sebze mi olduğudur. Bir sebze olarak görülse de botanikçiler domatesi bir meyve olarak kabul ederler.
Enerjik, besleyici ve tıbbi değeri nedeniyle domates, her salatanın bir parçası, hafif bir garnitür ve sos veya birçok yemekle iyi giden bir malzemedir. Ayrıca domates birçok hastalığın önlenmesine ve tedavisine yardımcı olur.
Domates mevsimlik bir bitkidir (Mayıs – Ekim), ancak seralar sayesinde yıl boyunca tezgahlarda bulunur.
Domatesin besin içeriği
Domatesler az kalori ve çok fazla besin içerir. Proteinler, beta karoten, bitki lifleri, bitkisel yağlar, A vitamini, B vitaminleri, C vitamini, D vitamini, K vitamini, demir, zeaksantin, likopen, potasyum, kalsiyum, karotenoid, lutein, magnezyum, sodyum, kafeik asi, klorojenik asit, ferulik asit ve fosfor içerir.
Bunlar haricinde daha az miktarda bakır ve manganez içerir.
100 gr domtes 18 kalori, 3,9 gr karbonhidrat, 0,9 gr protein, 0,2 gr yağ ve 94,5 gr su içerir.
Domatesin 10 faydası
Domatesin insan sağlığı üzerindeki etkisi, öncelikle yüksek likopen içeriği ve ardından diğer karotenoidler ve polifenoller nedeniyle giderek daha fazla araştırılmaktadır.
Domates birçok tıbbi madde içerir, antioksidan ve antiseptik etkileri vardır, vücut temizleyici ve idrar söktürücüdür.
İşte domatesi sağlığa 10 faydası:
Güçlü antioksidan etki
Domateste bulunan likopen ve beta karoten gibi antioksidanlar, yeni serbest radikallerin oluşumunu önleyerek hareket ederler. Biyolojik olarak aktif bileşiklerin bileşimine bağlı olarak, domates çeşitlerinin antioksidan kapasitesinde fark vardır. Yüksek sıcaklıklarda işlenen domatesler, taze domateslerden daha düşük antioksidana sahiptir. Bu nedenle çiğ veya evde pişirilmiş olarak yenmesi önerilir. Domatesler piştiğinde likopen içeriklerinin arttığı bilinmektedir.
Kanseri önler
Bugüne kadar domates ve domates ürünlerinden elde edilen likopenin antioksidan etkisiyle kanser oluşumunu önlediği çeşitli araştırmalarla kanıtlanmıştır. Domates ve domates ürünleri alımının artmasının prostat kanseri, kolon ve rektum kanseri, meme kanseri, mesane kanseri ve akciğer kanseri oluşumu ile ters orantılı bir ilişkisi olduğu bilinmektdir.
Karotenoidlere ek olarak domaste bulunan a-tomatinin de antikanser etkisi vardır. Karaciğer, bağırsaklar ve akciğerlerin tümör hücreleri üzerinde öldürücü etkisi olduğu tahmin edilmektedir.
Kalp sağlığını iyileştirir
Kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu bir faktör olarak en önemli etki mekanizması, domateslerin güçlü antioksidan özellikleri, özellikle likopenin oksitleyici etkisidir.
Çalışmalar, domates tüketiminin kandaki lipit ve lipoprotein seviyesi üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu göstermiştir. Domateslerin LDL kolesterolün azalmasını sağladığı, kandaki HDL kolesterol konsantrasyonunu arttırdığı bilinmektedir.
Domates ürünlerinden zengin bir diyet, LDL kolesterol, toplam kolesterolü azaltır. LDL kolesterol, damar duvarlarında plak oluşumuna katılır ve damar sertliği ve koroner hastalıklara neden olur. Domates tüketimi bu durumu önleyebilir.
Karaciğer yağlanmasına karşı savaşır
İnsan vücudunda likopen böbrek üstü bezi, karaciğer ve testis gibi dokularda depolanır. Yapılan çalışmalar, karaciğer yağlanması olanların karaciğerlerinde daha düşük likopen seviyelerine sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca, domates suyu takviyesinin, kandaki yağların daha iyi parçalanmasını ve yağlı karaciğer hastalığıyla mücadele ettiği bulunmuştur.
Likopenin yanı sıra karotenoidler, özellikle beta karoten, inflamatuar karaciğer rahatsızlıkları, fibroz ve sirozda koruyucu etki göstermiştir.
Cildi korur
Yaz aylarında güneşe çıkınca domates gibi kızarmamak için tatile çıkmadan önce tabaklarımıza domates eklemeyi unutmayın. Likopen, domatesin kendisini güneşin ultraviyole ışınlarından korumak için oluşturduğu ve insan vücudunda da aynı etkiyi yaratan bir pigmenttir.
Yüksek tansiyona karşı korur
A, C ve E vitaminlerinin yanı sıra kalsiyum, potasyum ve likopen açısından da zenginliği sayesinde domates, kötü kolesterolün kan damarlarının duvarlarına yapışmasını engeller ve ayrıca yüksek potasyum içeriğiyle tansiyonun dengelenmesini sağlar.
Sivilcelere karşı savaşır
Domateslerde bulunan likopen akne ve küçük sivilcelerle mücadelede çok etkili olduğu kabul edilen bir maddedir. Ancak dikkat, faydalanmak için pişmiş domates tüketilmesi önerilmektedir.
Zayıflamaya yardımcı olur
Özellikle yaz aylarında, domates tüketiminden çekinmeyin: 100 gramında sadece 18 kalori ve yaklaşık yüzde 95 su içeriği ile ultra hafif ve ultra sindirilebilir bir gıda olan domatesler, tam bir zayıflama besinidir. Ayrıca yaz aylarında vücudun susuz kalmasını önler.
Diyabete karşı mücadele eder
Domatesler, likopen ve glikoz metabolizasyon sürecinde çok önemli bir element olan krom bakımından zengin olması nedeniyle kan şekeri kontrolünü iyileştirir ve ayrıca tip 2 diyabetin başlamasını engeller.
Sindirimi iyileştirir
Yüksek lif içeriği sayesinde domates, biraz tembel olan bağırsak geçişlerini canlandırmak ve sindirimi iyileştirmek için harikadır. Ancak dikkatli olun, domatesin liflerinden en iyi şekilde yararlanmak için kabuğunu soymadan yemeyi unutmayın.