Mert İnan – İstanbul’un en değerli tarihi miraslarından biri olmasına rağmen vakit içinde Sultanahmet Meydanı’nın altında kalan Bizans hipodromu kalıntılarının gün yüzüne çıkartılması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından hazırlanan proje merak konusu olmuş durumda. Temelleri Roma İmparatoru Septimius Severus (149-211) tarafından atılan, fakat son haline Bizans İmparatoru 1. Konstantinus vaktinde (324-337) kavuşan tarihi hipodromun günümüze ulaşan en kıymetli kısmı meydanın güneyinde yer alan Sphendone duvarı. Lakin Osmanlı periyodunda “At Meydanı” olarak da bilinen Sphendon duvarının kalıntıları ise yıllardır içler acısı durumda kurtarılmayı beklerken, yapının üzerinde İbrahimpaşa Sarayı, Sultanahmet Sanayi Meslek Lisesi, Marmara Üniversitesi Rektörlüğü üzere yerleşimler yeralıyor.
Gerçeği yansıtmıyor
İBB tarafından Sultanahmet Meydanı’nın altında kalan ‘Antik Hipodromu’ gün yüzüne çıkartmak için hazırlanan projenin ‘Koruma Bölge Kurulu’na sunulmasından sonra projeye ait yeni bilgilere ulaşırken, kimi çevrelerin, toplumsal medya üzerinden “projenin bitmiş hali” diyerek yayınladıkları imajların gerçeği yansıtmadığı öğrendik. Tartışma ve merak konusu olan projeye ait hem Müdafaa Kurulu hem de İBB yetkilileri, yapılan birtakım paylaşımların gerçeği yansıtmadığına dikkat çekerken, meydana eklenti yapılmasının kelam konusu olmadığı bilgisini paylaştılar. Uzmanlar ise mevzuyla ilgili farklı görüşlerini Milliyet’le paylaştı.
İBB yetkilileri, Sultanahmet Meydan Düzenlemesi ismi verilen projede Bizans devrindeki üzere tribünlerin de olduğu bir yapıtın kelam konusu olmadığını lisana getirerek şu bilgileri paylaştılar: “Sultanahmet Meydan Düzenlemesi projesi Muhafaza Kurulu’na iletildi. Alman Çeşmesi’nin olduğu yerden Marmara Üniversitesi Rektörlük binasının önüne kadar uzanan 200 metre uzunluğa, 30 metre genişliğe sahip meydanın 6-7 metre altında hipodrom kalıntıları bulunuyor. Hayli naif bir proje hazırlandı. Meydanda 6- 7 metrelik bir hafriyat yapılması ile hipodrom kalıntılarının gün yüzüne çıkartılması mümkün.
Tribünlerin inşası üzere bir durum kelam konusu değil. Bugünkü meydan 6-7 metre aşağı çekilerek tarihi kalıntılar ortaya çıkarılmış olacak. Merdivenlerle inilip gezilecek alanın güney kısmını tünellerle Sphendone duvarının iç kısmına bağlanması da planlanıyor. Sphendon duvarının üzerindeki
yapılara dokunulması kelam konusu değil.”
‘12 metre hafriyat yapılmalı’
Arkeolog-Sanat Tarihi Uzmanı Prof. Dr. Feridun Özgümüş, Sphendon duvarı için 10 yıl evvel muhafaza projesi hazırladıklarını gündeme taşırken şunları söyledi: “Proje, Muhafaza Kurulu’ndan geçmesine rağmen sonrasında unutulup gitti. Yarış otomobillerinin koştuğu alanı bulmak için 12 metre hafriyat yapılması gerekiyor. Yarışların yapıldığı yol 17. yüzyıl başına kadar görülüyordu. Hipodrom taşları başta Sultanahmet Cami olmak üzere birçok yapıtta kullanıldı. Sphendon’un içinde su kanalları var. Öncelikle bu eser kurtarılmalı.”
Uzmanlar farklı bakıyor
Uzmanlar Sultanahmet Meydanı’nda yapılacak düzenlemeler ve meydanın hipodrom berbat denilen 6-7 metre aşağı çekilmesine ait farklı görüşler bildirdiler. Mimar Dr. Sinan Genim, “Mevcut taban dolgu. 6-7 metre kazıldıktan sonra Hipodromun yerinin ortaya çıkarılması planlanıyor. Hipodrom tabanında yürümek, ortaya çıkan kalıntıları görmek İstanbul’a vizyon katar” sözlerini kullandı.
İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller ise, meydanın hipodrom kotuna indirilmesinin yanılgı olacağını belirterek, “Zemin altında ne olduğunu tam bilmiyoruz. Sonu bilinmeyen bir hafriyata başlamak meydanı senelerce kapatır. Meydan bugünkü haliyle bırakılmalı. Ayrıntıda dokunuşlar olabilir aksi takdirde Beyazıt Meydanı’ndan büyük bir yanlışa düşülmüş olur” dedi. Yüksek Mimar Dr. Doğan Hasol ise, “Uzman gruplar eşliğinde çok titiz çalışma yapılmalı” dedi.