Rusya-Ukrayna savaşının neden olduğu belirsizlikler ile doğal gaz ve elektrik fiyatlarındaki süratli yükseliş, piyasalarda kömür fiyatlarını son 1 yılda 4 katına çıkararak tonunu 400 doların üzerine taşıdı. Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş sonrası Avrupa’ya doğal gaz akışının durma noktasına gelmesi sonrası kış boyunca kıtanın gereksinim duyduğu enerjiyi sağlayabilmek için kömür kullanımının artırması bekleniyor.
Türkiye Kömür İşletmelerinin (TKİ) de üyesi olduğu Brüksel merkezli Avrupa Kömür ve Linyit Birliği (EURACOAL) Genel Sekreteri Brian Ricketts, AA muhabirine, kömür piyasalarında son duruma ait değerlendirmelerde bulundu.
Hali hazırda Avrupa piyasalarında eylül vadeli mukavelelerde kömürün ton fiyatının 405 dolar düzeyinde olduğunu anımsatan Ricketts, “Kömür fiyatları sonsuza kadar bu kadar yüksek kalmayacak. Aşağı inecek.” dedi.
Bu kademede kömür fiyatlarının geleceğine ait öngörüde bulunmanın sıkıntı olduğuna işaret eden Ricketts, “Kömür fiyatlarının çok süratli yükseldiğini gördük. Yani fiyatlar hem tarihi yüksek düzeylerde hem de çok oynak. Hasebiyle bu türlü bir piyasada varsayım yapamazsınız.” sözlerini kullandı.
Ricketts, kömür fiyatlarının geçen yıl bu periyotta 100 dolar, bir evvelki yıl ise 60 dolar düzeyinde seyrettiğini, son devirde ise süratle yükseldiğini lisana getirdi.
Rusya’dan Avrupa’ya doğal gaz akışının bilhassa kış aylarında kesintiye uğrama ihtimali olduğunu hatırlatan Ricketts, “Bu kış kriz nedeniyle pek çok Avrupa ülkesi daha fazla kömür yakmayı planlıyor.” diye konuştu.
Avrupa’da bilhassa, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Avusturya, Polonya, Macaristan, Çekya ve Yunanistan’ın kömürden daha fazla elektrik üretim potansiyeli olduğunu vurgulayan Ricketts, bu ülkelerin kömür santrallerini tekrar açtıklarını yahut santrallerinin faaliyet müddetlerini uzattıklarını kaydetti.
Ricketts, kömürün krize karşın Avrupalıların gözünde bir “kurtarıcı” olmadığını lakin mevcut durumda geçmişe kıyasla daha olumlu karşılandığını belirtti.
Avrupa ülkelerinin, ithal doğal gaza güvenmenin bir kusur olduğunu anladığına işaret eden Ricketts, AB’nin bu duruma karşı yenilenebilir güç gündemine odaklandığını tabir etti.
Gaz boşluğunu kömür dolduracak
Yenilenebilir güce geçiş sürecinde kömürün doğal gazdan ortaya çıkan boşluğu dolduracağına dikkati çeken Ricketts, bu etapta AB’nin güç arz güvenliği nedeniyle kömürle ilgili makul düzenlemeleri gevşetmek için adımlar atabileceğini söyledi.
Ricketts, AB ülkelerinin bu kademede amaçlarının, karşılaştıkları bu sıkıntı durum karşısında güçte istikrarı sağlamak olduğunu belirterek, buna karşın kriz nedeniyle AB güç ve iklim siyasetinde büyük bir değişiklik olmayacağını lisana getirdi.
Avrupa’nın elektrik üretiminde kömürün hissesinin geçen yıl yüzde 15 civarında seyrettiğini anımsatan Ricketts, “Gaz krizi nedeniyle bu kış kömürden elektrik üretiminin daha yüksek olmasını bekliyoruz. Kömürün hissesi zati yükseldi ve muhtemelen daha da yükselecek. Yıl sonuna kadar kömürün elektrik üretimindeki hissesi yüzde 20’nin üzerine çıkabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
Kömür tedarik sorunları
Ricketts, kömür tedariki konusunda ise birtakım zorluklar yaşandığına dikkati çekerek, AB içinde termik santrallerin kömür sağlanan limanlara görece uzak olduğunu, kömürün santrallere ulaşımında önemli meseleler yaşandığını belirtti.
Özellikle kömür taşımak için kullanılan büyük kanallarda su düzeylerinin nakliye için yetersiz olduğunu hatırlatan Ricketts, bu nedenle kömürün demir yollarında taşındığını, darboğazlar ve tedarik dertleri yaşandığını söz etti.
Ricketts, AB’nin, Rusya’ya yaptırımları kapsamında ağustos ortasında kömür ithalat yasağı koyduğunu anımsatarak, bu süreçte limanlardaki kömür stoklarının arttığını vurguladı.
Bu evrede Avrupa’ya Rusya’dan kömür gelemeyeceğini belirten Ricketts, kömürün artık başta ABD ve Endonezya üzere ülkelerden tedarik edildiğini söyledi.
Ricketts, Rusya’nın ise memleketler arası piyasalarda kömürünü fakat üretim maliyetinin biraz üzerinde satabildiğini, Rusya’nın, uyguladığı fiyatlardan hiç şad olmadığını, kömür alan ülkelerin ise bu durumdan şad olduğunu anlattı.
Kömür tedarikinin çok çeşitli kaynak ülkeden gelebileceğini vurgulayan Ricketts, Avrupa’nın bu eseri öbür kaynaklardan tedarik edebileceğini kaydetti.
Yeni kömür santrali yatırımı yok
Ricketts, gaz krizi nedeniyle Avrupa’da rastgele bir ülkenin yeni kömür santrallerine yahut kömür madenlerine yatırım yapmasını beklemediğini, AB iklim siyasetinin buna pürüz olduğunu söz etti.
Avrupa’da mevcut durumda kömür piyasalarını karbon fiyatlarının yönlendirmediğini belirten Ricketts, “Kömür fiyatlarını doğal gaz yönlendiriyor. Gaz fiyatlarının artması kömür fiyatlarını da üste çekti.” dedi.
Son periyotta kömürün üretim maliyetlerinde ise kıymetli bir artış yaşanmadığına işaret eden Ricketts, kömür fiyat artışının piyasa dinamikleri ve yüksek gaz fiyatları tarafından yönlendirildiğini vurguladı.
Ricketts, Avrupa’da hali hazırda gaz depolama düzeylerinin âlâ göründüğünü fakat bu periyotta gazın katiyen çok kıymetli olacağını kelamlarına ekledi.
Rusya, yaptırımların öncesinde AB ülkelerine en fazla kömür tedarik eden ülke pozisyonundaydı. Rusya, kömür ihracatının yaklaşık yüzde 25’ini Avrupa’ya yapıyordu.
AB ülkeleri ise toplam kömür ithalatının yüzde 45’ini, elektrik üretiminde kullanılan termal kömürün de yüzde 70’ini Rusya’dan sağlıyordu.
Rusya Güç Bakanlığı datalarına nazaran, Rusya 2021’de AB’ye 48,7 milyon ton kömür sattı.