Becky Ferreira
Bilim insanları, deniz biyoçeşitliliğine dair anlayışımızı geliştiren ve tanımlanamayan gizemli bir hayvandan yayılan garip bir ‘vızıltı’ sesinin saptandığı yeni araştırmanın bir kesimi olarak, Hindistan’ın Goa kıyılarındaki mercan resiflerinde hareketli sualtı ömrüne ilişkin sesleri kaydettiler. Araştırma, Dünya sularında yaşayan yırtıcı ömrün ses çeşitliliğini saptamak için kullanılan ve deniz biyologları ortasında ‘hidrofon’ ismiyle bilinen su altı ses kaydedicilerini kullanmayı da içeren daha geniş bir çalışmanın modülü. Hidrofonlar, su altı akustiğini günler boyunca pasif ve müdahil olmayan bir biçimde kaydetmek yoluyla bilim insanlarının, davranışlarını, hareketlerini ve çevresel değişimler karşısındaki reaksiyonlarını öğrenmek için deniz canlılarını dinlemelerine imkân tanıyabilir.
YÜZLERCE KAYIT ALINDI
Goa’nın barındırdığı güçlü resif ekosistemlerini daha derinlemesine anlamak gayesiyle, Hindistan Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Konseyi’ne bağlı Ulusal Okyanusbilim Enstitüsü’nden (CSIR-NIO) bir araştırma takımı, Grande Adası yakınlarındaki bir noktada, yaklaşık 20 metre derinliğe bir hidrofon yerleştirdi. Aygıt, birkaç gün boyunca “sonifer” (ses çıkaran) balık sürülerini, karideslerin yüksek frekanslı seslerini ve bölgenin yakınlarından geçen teknelerin gürültülerini içeren yüzlerce kayıt gerçekleştirdi.
Ulaşılan sonuçlar, bu canlı ekosistem hakkında gelecek Çarşamba ABD’nin Massachusetts eyaletinde bulunan Woods Hole kasabasında gerçekleştirilecek ‘Uluslararası Sessiz Okyanus Deneyi’ toplantısında paylaşılacak olan büyüleyici detayları ortaya çıkardı.
CSIR-NIO’da deniz bilimci ve araştırmanın ortak müellifi olan Bishwajit Chakraborty, Motherboard mecmuasına verdiği demeçte, “En uzun mühletle gerçekleştirdiğimiz araştırma, büyük oranda habitatları (çok ışınlı sonar kullanarak taban pürüzlerini vb.) manaya bağlamında etkin akustik sistemlerini içeriyordu” diyor: “Aktif sonar sistemleri kullanarak, denizde süren yaşama önemli biçimde tesirde bulunan su dünyasına ses sinyallerini ekliyoruz.”
“Pasif akustik kullanımın, yani su altı ses yankılarını kaydetmek hedefiyle hidrofon kullanmanın, su altındaki sesleri kaydetmemize ve ortama sualtı organizmalarının hayat akışını etkileyen rastgele bir ses katmadan etraf hakkında daha fazla bilgi edinmek için çalışmalarımızı gerçekleştirmemize imkân tanıyabileceğini anladık” diye ekliyor.
RESİFTE EN AZ 115 FARKLI CİNS YAŞIYOR
Sualtı akustik görüntüleri, ‘plankton’ ismi verilen küçük okyanus canlılarıyla beslenen balıkların müziklerini, bariz biçimde Ay’ın geçirdiği etapların döngüleriyle senkronize ettiğini ortaya koydu. Araştırmacılar, makine tahsil sistemlerinin de yardımıyla, davul balığı, kara çipura, perca balığı ve karidesler dahil olmak üzere, deniz türlerince seslendirilen yüzlerce farklı çağrıyı sahipleriyle eşleştirebildiler.
Chakraborty, “Kolayca erişilebilen faal bir mercan kayalığı sisteminin mevcudiyeti nedeniyle araştırmamızı Goa’da gerçekleştirdik ve bu alanda araştırma yapmak lojistik açıdan da kolay oldu” diyor: “Bölgenin tarihine ve biyoçeşitliliğe ait gereğince bilgiye sahiptik. Bu alanda çalışan deniz biyologlarının gerçekleştirdiği birinci araştırma, bu bölgede yaklaşık 115 balık çeşidinin yaşıyor olabileceğini düşündürdü. Bu 115 tipten 55’i ses çıkaran balıklara ilişkin ve bu balık tiplerinden 21 adedinin ses kayıtları mevcut.”
Ekip, bilinen balık çeşitlerine ek olarak gizemli bir hayvandan yayılan tanımlayamadıkları, lakin Kuzey Carolina kıyılarında kaydedilen bir öteki bilinmeyen koronun sesini andıran garip bir vızıltılı davete kulak konuğu oldu. Chakraborty, “Spektral, zamansal bilgiler, sesin bir balıktan (biyofoni) yayıldığını düşündüren ses datalarının yapısal parametrelerini gözler önüne seriyor” diyor: “Buna rağmen, arşivdeki ses kayıtlarının bulunduğu merkezi bir deponun var olmaması büyük bir mani yaratıyor ve elimizdeki bilgilere bakarak balıkların cinsini teyit etmemize imkan sunmuyor.”
“Sahibi belirlenemeyen sesler, bizlere akustik ortamın zenginliğine ait değerli bilgiler sağlayabilir” diye ekliyor: “Hayvan seslerinin tabiatı bir tavır ya da davranışa işaret ettiği için, bu sesleri kaydetmemiz ve anlamamız gerekiyor.”
DİĞER EKOLOJİ ARAŞTIRMALARINA KATKI SAĞLAYACAK
Gerçekten de, pek çok hidrofon araştırması, okyanus yankılarına ahenk sağlamanın avantajlarından birini taşıyan ve bariz bir kaynağı olmayan bu ilgi cazip seslerin varlığını teyit ediyor. Hawai’i Deniz Biyolojisi Enstitüsü’nde doktora öğrencisi olan Annie Innes-Gold, kaynağı bilinmeyen bu seslerin büyük kısmını bir YouTube kanalında yayınladı.
Bu yolla hidrofonlar, okyanuslardaki çok avlanma, plastik kirliliği ve iklim değişikliği üzere deniz ekosistemleri üzerinde süren insan kaynaklı büyük baskıların yaşandığı bir periyotta, bilhassa kıymet taşıyan başka müşahede usullerinin tespit edemediği olguları ortaya çıkarabilir. ‘Frontiers in Ecology and Evolution’ (Ekoloji ve Evrimde Sınırlar) mecmuasında 2022 yılında yayınlanan bir araştırmaya nazaran, işte bu yüzden bilim insanları değişen okyanusların barındırdığı akustik görüntüleri ve hayatın buradaki zahmetlere nasıl reaksiyon verdiğini takip etmeye yardım edecek bir Global Su Altı Biyolojik Sesleri Kütüphanesi oluşturmaya çalışıyorlar.
Araştırma, “Küresel biyoçeşitliliğin büyük oranda azaldığı ve iklimsel değişimden gitgide daha fazla etkilendiği bir periyotta, potansiyel olarak okyanusta yitip gitmesinden evvel mümkün olduğu kadar çok sayıda ses kaynağını kayıt altına almaya ve anlamaya gereksinimimiz var” diyor.
Chakraborty ve meslektaşları bu doğrultuda, bu değerli sesleri kaydetmek emeliyle dünyanın her yerine hidrofonlar yerleştirmeye devam etmeyi ve yanı sıra su altı seslerini daha verimli bir yolla inceleyip tanımlayabilen makine tahsili yollarını geliştirmeyi umut ediyor.
Chakraborty, ”Akustik izleme, iklim ve su altı hayat etrafı ile organizmalarının fizikî ve biyolojik durumuna ait uzun vadeli değişimlere dair daha çok bilgiye ulaşmamızı sağlayacak” diyor: “Mesela, mercan resifleri su altı biyoçeşitliliğinin odağı durumunda olduğu için, resifin ve orada yaşayanların durumunu ve sağlıklı olup olmadığını anlamak için bu alanda akustik araştırmalar yürütmek çok büyük kıymet taşıyor.
Denizlerde süren ömür sıcaklık, iklim şartları ve gibisi değişimlerden direkt doğruya etkilenir ve bu durum tabiatları gereği (memeliler hariç) büyük oranda ektotermik* olduklarından, beden ısılarını, ortamın sıcaklığına nazaran değişen bir biçimde ayarladıkları manasına gelir. Hâl böyleyken, buna emsal durumlarda, iklimsel değişimlerin onların üzerinde bir tesiri olması gerekir ve bu kaçınılmaz biçimde davranış kalıplarını tesirler. Bu durum, iklimi ve su altı organizmaları üzerindeki tesirlerini derinlemesine anlamak istiyorsak bu davranışları ve davranışsal değişimleri incelemeyi son derece mecburî kılar.”
*Ektotermik; vücut ısısını dış ortama nazaran düzenleyen balık, amfibi, sürüngen üzere serinkanlı hayvanlar için kullanılan bir tabirdir.
Yazının yepyenisi Vice sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)