İştah, kan şekeri düzeyindeki düşüşü, bedenin ısı üretimindeki düşüşü ve hatta yağ metabolizmasındaki bir değişikliği izleyerek, beyinde bulunan açlık merkezine bildiriler gönderen karmaşık sistem tarafından düzenlenir. Bu yapıdaki rastgele bir bozuklukta yahut kişi daima tokluk hissi yaşadığında iştahsızlık meydana gelir.
Acıktığımızda, beden yiyecek muhtaçlığı duyar. Daha sonra, yemek vaktinin geldiğini bildirmek için beyne bir sinyal gönderir. Hormonlar iştahın düzenlenmesinde değerli bir rol oynar. Açlık hissini düzenleyen ana hormonlar, açlık hissini oluşturan ghrelin ve beyne gereğince yediğinizi bildiren leptindir.
Birçok faktör bu hormonları ve iştah durumunu etkileyebilir. Birden fazla insan, çevresel faktörler, ilaçlar yahut belli ruhsal yahut fizikî problemler nedeniyle iştah kaybı yaşayabilir.
İştah kaybı kısa müddette geçerse kıymetli olarak kabul edilmez lakin 2 haftadan uzun süren iştah kaybı önemli sıhhat problemlerini gösterebilir.
İştahsızlığa neden olan 10 sıhhat sorunu
Her zamanki üzere yemek yemek istemediğinizde, bedeniniz size bir şeyler söylemeye çalışır. Yorgun olmanız ve istemeden kilo vermeniz de bu süreçte mümkündür.
İştahsızlığa neden olabilecek birçok farklı neden vardır. İşte iştahsızlığa neden olan sıhhat sıkıntıları:
1. Viral yahut bakteriyel enfeksiyon
Akut gastroenterit, grip ve idrar yolu enfeksiyonları üzere hastalıklar da dahil olmak üzere viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, iştah kaybının yaygın nedenleri ortasındadır.
Bunun nedeni, hasta olduğunuzda bedenin, iltihaplanma ve bağışıklık reaksiyonunun bir kesimi olarak iştahı düzenleyen sitokin ismi verilen kimyasalları salgılamasıdır. Bu sitokinler beyindeki nöronlar üzerinde tesir ederek iştahı azaltır ve yemek isteklerini yok eder.
2. Kronik sıhhat sorunları
Bazı kronik hastalıklar iştahı farklı formlarda tesirler. İştahsızlığa neden olabilecek yaygın kronik sıhhat problemleri kronik ağrı, diyabet ve sindirim sistemi rahatsızlıklarıdır.
Migren, fibromiyalji ve artrit üzere kronik ağrıya neden olan hastalıklar yiyeceklere olan ilginizi kaybetmenize neden olabilir. Beden, hastalık yahut onun neden olduğu ağrılarla uğraş etmek için tüm kaynaklarına gereksinim duyar ve bu nedenle açlığı düzenleme, sindirim üzere birtakım fonksiyonları süreksiz olarak bırakarak gücünü korur.
Diyabetli şahıslar, midenin yavaş boşalması olan gastroparezi ismi verilen bir durum nedeniyle iştahlarını kaybedebilirler. Gastroparezi en sık istikrarsız diyabet durumunda, bilhassa hudut sisteminde komplikasyonlarla ortaya çıkar.
İnflamatuar bağırsak hastalığı yahut irritabl bağırsak sendromu üzere bağırsağı etkileyen durumlar, karın ağrısı, şişkinlik, ishal ve bağırsak spazmları üzere yemek yeme isteğini azaltan problemler nedeniyle iştahı tesirler.
3. Ruhsal faktörler
Ruh sıhhati problemleri iştah üzerinde büyük bir tesire sahiptir. Depresyonu olan beşerler ekseriyetle yemeğe olan ilgilerini kaybederler ve telaşlı, gerilimli hissedildiğinde ya da ayrılık ya da sevilen birinin mevti üzere travmatik olaylardan sonra iştahta azalma görülür.
Stresli olaylar sırasında beyin, sindirim sistemini yavaşlatan gerilim hormonu olarak da isimlendirilen adrenalin salgılar. Depresyon, beynin hipotalamus bölgesinde iştahı da azaltan kortikotropin salgılatıcı hormon üretimini tetikler.
4. İlaçlar
Ağrı kesiciler, antidepresanlar, antibiyotikler ve tip 2 diyabet ilaçları dahil olmak üzere kimi ilaçların yan tesiri iştahı azaltma olabilir.
Birçok ilaç iştah kaybına neden olabilir. Bilhassa tansiyon ilaçları ve mideyi bozabilecek ve ibuprofen üzere iştahı bastırabilecek ilaçlar yemek yeme isteklerini azaltabilir.
İlaçlarınızdan birinin iştahınızda değişikliğe neden olduğunu düşünüyorsanız, hekiminizle konuşabilirsiniz, gerekirse deneyebileceğiniz uygun bir alternatif önereceklerdir.
5. Az faal tiroid
Hipotiroidizm olarak da isimlendirilen az etkin tiroidiniz varsa, tiroid beziniz kâfi hormon üretmez. Bu, birçok beden işlevinin yavaşlamasına neden olur ve bu da iştah kaybına neden olabilir. Başka belirtiler kilo alımı, yorgunluk, soğuğa hassaslık ve depresyondur.
Bu belirtilerin ortaya çıktığını fark ederseniz, tiroid hormonlarının düzeyini denetim ettirmek için bir kan testi ve hormon testi yaptırabilirsiniz.
6. Anoreksiya
Anoreksiya nervoza besin alımını, çok antrenmanı yahut her ikisini sınırlayarak yükü mümkün olduğunca düşük tutma isteği ile karakterize edilen bir yeme bozukluğu ve önemli zihinsel sıhhat meselesidir. Bu bozukluk iştahta azalmaya da neden olabilir.
Anoreksiya nervoza özel tıbbi tedavi gerektirir ve önemli olaylarda hayatı tehdit edebilir.
7. Alkol bağımlılığı
Aşırı alkol tüketimine mide rahatsızlığı, solgun cilt, ayaklarda ve ellerde uyuşma ve karıncalanma üzere birçok fizikî sorun eşlik eder. Alkol ayrıyeten iştah üzerinde de büyük bir tesire sahiptir ve dikkat sırf alkole odaklandığı içn yemeğe olan ilgi kaybedilir.
8. Tat kaybı
Özellikle pandemiden sonra Covid-19’a bağlı koku ve tat kaybı nedeniyle yemek yeme isteklerinde azalma görülmüştür. Araştırmalar, Covid-19 nedeniyle koku yahut tat kaybı yaşayanların yüzde 90’a yakınının yemek yeme zevkinde azalma hissettiğini göstermektedir.
9. Mide bulantısı
Hamilelik, bilhassa mide bulantısı nedeniyle iştah kaybının yaygın bir nedenidir. Mide bulantısı günün rastgele bir saatinde ortaya çıkabilir. Bilhassa hamileliğin birinci üç ayında sık görülürler.
Hiperemezis gravidarum, çok sıvı kaybına ve kilo kaybına yol açabilen, hamilelikle bağlı bulantı ve kusmanın çok olduğu durumdur. Bu durum ekseriyetle mide bulantısı önleyici ilaçlarla tedavi gerektirir ve önemli su kaybı durumunda hayatı tehdit edici boyutlara ulaşabilir.
10. Kanser
En sık iştah kaybına neden olan kanserler yumurtalık, mide, kolon, rektum, pankreas ve mesane kanserleridir. İştahsızlık, kanser yahut kanser tedavilerinin neden olduğu metabolik bir değişiklik olan kaşeksinin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.
Kanser tedavileri de iştah kaybına neden olabilir. Kanser teşhisi konan bireylerin yarısından fazlası iştah kaybı yaşar. Kemoterapi ve immünoterapi üzere tedaviler, tatta değişikliklere ve bulantı üzere sıkıntılara neden olarak durumu daha da kötüleştirebilir.
Kanserde erken teşhis tedavinin muvaffakiyetini arttırır, bu nedenle hekiminizi iştahsızlık hakkında kesinlikle bilgilendirin.