Osmangazi’yi mümkün bir zelzeleye hazırlamak, zelzele anında ve sonrasında yapılacakları planlamak için çalışmalar yürüten Osmangazi Belediyesi, “Bursa’nın Depremselliği ve Zelzeleye Dirençli Osmangazi” söyleşisi düzenledi. Osmangazi Şov Merkezi’nde gerçekleşen söyleşiye Belediye Başkanı Erkan Aydın, CHP Bursa Milletvekili Hasan Öztürk, yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, iş sıhhati uzmanı Dr. Şebnem Akman Balta, siyasi parti temsilcileri, sivil toplum kuruluşları temsilcileri ve kentin bileşenleri katıldı.
“ÜZERLERİNE DÜŞENİ YAPMASI GEREKİYOR”
Söyleşinin öncesinde Bursa Sinema ve Fotoğraf Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Öğr. Gör. Alper Keskin tarafından Kahramanmaraş sarsıntıları sonrası çekilen fotoğraflardan oluşan ‘Deprem Geliyorum Der’ isimli fotoğraf standının açılışı yapıldı.
Osmangazi Belediye Başkanı Erkan Aydın, serginin açılışında yaptığı konuşmada, “Kahramanmaraş sarsıntılarının ikinci yılında, hayatını kaybeden 53 bin yurttaşımıza bir kere daha Allah’tan rahmet diliyorum. Yaşadığımız sarsıntılar ve kaybettiğimiz hayatlar, bizlere çok kıymetli dersler çıkartmamız gerektiğini söylüyor. Sarsıntının acı gerçeğini hissettiriyor. Lakin üzerinden çok kısa bir müddet geçtiğinde, toplum olarak her şeyi unutuyoruz. Bursa’da geçmiş yıllarda büyük zelzeleler meydana gelmiş. Olmaya da devam edecek. Lokal yöneticiler, genel yöneticiler ve toplum olarak bu gerçeği yalnızca sarsıntılardan sonra hatırlıyor olmamız, bir sonraki zelzelede ortamızda birçok kişinin olmayışı manasına geliyor. Biraz ürkütücü geliyor fakat gerçek bu. Yöneticiler olarak bizlerle birlikte vatandaşlarımızın da üzerlerine düşeni yapması gerekiyor ki zelzeleye hazırlıklı olalım. Muhtemel bir zelzelede can kayıplarını en aza indirelim” dedi.
“Bizde her büyük sarsıntıda 50-60 bin kişi toprağa verirken, zelzeleye dirençli kentlerde 3-5 kişi ölüyor”
Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, söyleşideki konuşmasına, Bursa için yapılacak en değerli şeyin kenti sarsıntıya dirençli hale getirmek olduğuna vurgu yaparak başladı. “Bursa, sarsıntıya karşı dirençli hale gelirse zelzelenin ziyanlarını en az halde atlatır” diyen Prof. Dr. Görür, “Deprem dirençli kent demek, bu demektir. Bugün Kaliforniya, Japonya, İtalya, Meksika, Çin, Tayvan’da sarsıntıya dirençli kentler var. Bizde her büyük sarsıntıda 50-60 bin kişi toprağa verirken, sarsıntıya dirençli kentlerde 3-5 kişi ölüyor. Günlük hayat bile değişmiyor. Tayvan’da bizim kadar büyük bir sarsıntı oldu. Ömür değişmedi. Bizde Güneydoğu’da zelzele oldu, 2 yıldır, hayat durdu. Bursa, zelzeleye dirençli bir kent haline lokal idarelerce dönüştürülebilir. Bunu yapabilmek için merkezi hükümet, belediyeler ve vatandaş el ele, omuz omuza vermeli” diye konuştu.
“Bu inanıştaki bir dinde, insanların mevti bahta bağlanamaz”
Türkiye’de 1939, 1942, 1943, 1957, 1967, 1999, 2003, 2011, 2020 ve 2023 yıllarında yaşanan sarsıntılarda 200 binden fazla beşerinin hayatını kaybettiğini lisana getiren Prof. Dr. Görür, “Ne halk ne de yöneticiler bu sarsıntılardan ders çıkardı. Bu sarsıntılar bizim yazgımızdır diye Allah’a iftira attık. Kendi dinimize iftira attık. Bizim dinimizde bilim Çin’de de olsa gidin alın denilmiştir. Bu inanıştaki bir dinde, insanların vefatı yazgıya bağlanamaz. Kendi cehaletimizin, bilim yoksunluğumuzun ve bilime dayalı ömür biçimi sürmeyişimizin sonuçlarını çekiyoruz. Türkiye Cumhuriyeti, 2011 yılından sonra sarsıntı konusundaki anlayışı değiştirmiştir, fakat tam manasıyla değil. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2011 yılında, kentlerimizi sarsıntıya dirençli hale getireceklerini söyledi. Bu telaffuzdan sonra kentsel dönüşüm çalışmaları başladı. Lakin onu da yanlış yaptık ve rantsal dönüşüme dönüştürdük” tabirlerini kullandı.
“İSTANBUL’U 25 SENEDE ZELZELEYE DİRENÇLİ YAPAMADIK”
Bursa’nın 10 senede sarsıntıya dirençli bir kent haline dönüştürülmesinin mümkün olduğunu kaydeden Prof. Dr. Görür, şöyle devam etti:
“BURSA’NIN ÜZERİNDE YER ALDIĞI FAY SİSTEMİ 7 VE ÜZERİ ZELZELE ÜRETEBİLİRLER”
Kentler için tehdidin fay sistemleri olduğunu söyleyen Naci Görür, “Türkiye’deki sarsıntıları oluşturan faylar 14 milyon sene evvel var oldu. 14 milyon yıldır zelzeleler bu ülkede devam ediyor. Milyonlarca sene daha devam edecek. Bursa’nın üzerinde yer aldığı fay sistemi 7 ve üzeri zelzele üretebilirler. Bursa, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun güney kolunu oluşturan fay sisteminin kucağında yer alıyor. Bursa’nın ova kısmının yeri de çok çürük. Yer altı suyu fazla. Zelzelede en fazla hasar verebilecek nitelikte. Yıllardır zelzele olmuyor, bana bir şey olmaz demeyelim. Bu kenti sarsıntı dirençli yapmaya konsantre olalım. Şayet fay zonu içerisindeyseniz, ya binanızı zelzeleye sağlam yapacaksınız ya da sağlam bir yerde oturacaksanız. Fay kırıldığı an inanılmaz bir güç ortaya çıkar ve önüne çıkan her şeyi yok eder. Bu işin hiç latifesi yok. Sarsıntı her gün olmuyor fakat olduğu vakit da insanı öldürüyor. Zelzele bir yerde bir sefer olmuş ise tekerrür dönemini doldurduğunda kesinlikle ki birebir yerde tekrar olur. Bu hiç kaçmaz” diye konuştu.
“Yer altından gelebilecek tehlikeyi bilirseniz, yerin üstünde ona nazaran tedbir alırsınız”
Prof. Dr. Görür, konuşmasına şöyle devam etti:
“Merkezi hükümet, belediyeler ve vatandaş birlikte olmadığı sürece bir kenti zelzeleye karşı dirençli hale getiremeyiz. Bu iş, yalnızca belediye liderinin âlâ niyetiyle olacak iş değil. Bu hazırlık şöyle olmalı; merkezi hükümet, belediye liderlerin önünü açacak bir yasa çıkartmalı. Kentleri zelzele dirençli yapma ismine çıkartılan bu maddede belediye liderlerine tam yetki verilmeli. İkinci olarak, Bursa’nın bütün bilimsel datalar ile mikro bölgeleme çalışmasını yapmak lazım. Bursa’nın hudutları ele alınarak kent karelere bölünmeli. Bu karelerin ortasına en az 30 metrelik sondajlar yapılmalı. Elde edilen datalar doğrultusunda kentin depremselliği ve muhtemel bir sarsıntının tesirinin ne kadar olacağı hesaplanmalı. Bu çalışma en az iki yıl sürer. Mikro bölgeleme çalışması tamamlandıktan sonra tüm kentin tehlike haritaları ortaya çıkarılacak. Zelzelenin şiddeti nerede daha çok olacak buna bakılacak, nerede azaldığı bilinecek. Taban özellikleri ortaya çıkacak. Yer altından gelebilecek tehlikeyi bilirseniz, yerin üstünde ona nazaran tedbir alırsınız. Yerin altını bileceksiniz. Bunu bildiğiniz zaman belediye başkanı bir kentte nereye binaların yapılacağını, hangi bölgelerin tehlikeli olduğunu, kaç katlı binaların inşa edilmesi gerektiğini, nerelere yeşil alan yapılacağını bilir. İmar planlarını da bu doğrultuda hazırlar. Yapılara ruhsatı ona nazaran verir.”
“KENT TÜM İŞLEVLERİYLE SARSINTIYA HAZIRLIKLI OLMALI”
Bir kenti zelzeleye güçlü bir hale dönüştürmek için kanun çıkarılması ve mikro bölgeleme çalışmasının yanında bir de finansın gerekli olduğunu kaydeden Prof. Görür, “Evini depreme dirençli hale getirmek isteyen vatandaşlara, devlet kolaylık sağlamalı. Devlet bankaları ve özel bankalar uzun vadeli, düşük faizler vermeli. Bursa’yı zelzeleye hazırlayan bir belediyeye sarsıntının belirli ölçüde yardım etmesi gerekir. İnsanların can güvenliği için yatırım yapılmalı. Kentlerin sarsıntıya dirençli hale dönüştürülmesinde yapı stoku problemi ehemmiyet taşıyor. Yöneticiler, kentsel dönüşüm yapmayı zelzeleye hazırlanmak olarak pahalandırıyor. Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra zelzeleden etkilenen kentlerde içme suyu, kanalizasyon ve doğal gaz altyapısı çöktü. Eğitim ve üretim durdu. Hastaneler yetersiz kaldı. Kent tüm işlevleriyle sarsıntıya hazırlıklı olmalı. Sarsıntıdan soran da hayat devam etmeli” dedi.
“DEPREM BÖLGESİNDE KANSER HASTALIKLARI ARTIŞ GÖSTERECEKTİR”
Deprem sonrasında ortaya çıkan molozların saklanmasının da hayati değer taşıdığına vurgu yapan Prof. Dr. Görür, “Deprem ekosistemin de düşmanıdır. Sarsıntı yeraltı suları da dahil bölgedeki her şeyi bozar. Bursa’da bir zelzele olsa yıkılan bina sayısına nazaran milyonlarca ton moloz açığa çıkar. Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra 300 bin ton moloz açığa çıktı. Bu molozlar iş makineleri ile taşınarak kentlere yakın noktalara gömüldü. Bu molozların içerisinde asbest, kimyevi unsurlar, her türlü metal, patlayıcı ve toksit unsurlar bulunuyor. Bu molozların üzerine kar ve yağmur yağdı. Su ile temas eden bu zehirli hususlar süzülerek evvel toprağa, sonra yeraltı sularına, daha sonra da göllere ve denizlere karıştı. İnşallah olmaz fakat sarsıntı bölgesinde ilerleyen yıllarda kanser hastalıkları, sayısı artacak. Bursa’da bir sarsıntı olursa açığa çıkacak molozları saklayacak metoduna uygun yerler var mı? Bu molozlar izolasyonu yapılmış noktalarda depolanması gerekiyor. Bunun için de hazırlıklı olunmalı” diye konuştu.
“MARMARA BÖLGESİNİN İKTİSADI ÇÖKER İSE TÜRKİYE DİZ ÇÖKER”
Prof. Dr. Görür, konuşmasını şu sözlerle sonlandırdı:
“Bursa’nın ekonomisin çok âlâ olduğunu düşünüyorum. Lakin iş dünyası sarsıntıya hazırlıklı mı onu bilmiyorum. Zelzele sonrasında da üretimi devam ettirebilecek yapıya sahipler mi? Sarsıntı bölgesindeki kentlerdeki iş insanlarının, muhtemel bir sarsıntının akabinde da çalışmayı sürdürebilecek hazırlığa sahip olması gerekiyor. Bursa’nın iş dünyası sarsıntıdan bir gün sonra da çalışıyorsa Bursa kendini çok çabuk toparlar. İktisadı yerle bir olmuşsa Bursa’da hayat durur. Güneydoğu’da sarsıntıdan sonra üretim durdu. Sarsıntı bölgesinin ayağa kalktığı falan da yok. Muhtemel bir Marmara zelzelesinde, Marmara Bölgesi’nin iktisadı çöker. Marmara Bölgesi’nin iktisadı çöker ise Türkiye diz çöker. Siyasi ve ekonomik bağımsızlığımızı kaybederiz. Bunu önlemek için de gerekeni şimdi yapmış değiliz.”
Başkan Aydın, söyleşinin akabinde Prof. Dr. Görür’e teşekkür plaketi takdim etti.